W Polsce mowimy – komunistyczne swieto. Niechetnie do niego wracamy. Ale je zauwazamy. Mowi sie o nim w mediach. W Finlandii, ktora pamieta czas finlandyzacji zauwaza sie to swieto rowniez. Na przyklad sprzedawczyni w sklepie niestrudzenie zyczy kazdej kobiecie – milego Dnia Kobiet. Jednoczesnie bardzo pragmatycznie jest to okazja do zastanowienia sie nad sytuacja kobiet w kraju. Tu, gdzie obecnie dwa najwazniejsze stanowiska panstwowe zajmuja kobiety i gdzie rownosc i rownouprawnienie jest jedne z cnot narodowych sytuacja kobiet nie jest idealna. Choc pojawia sie tendencja do poprawy. Jeszcze niedawno mowilo sie, ze 1 euro zarobionemu przez mezczyzne odpowiada 80 centow zarobionych przez kobiete. 8 marca slysze o `podwyzce` do 85 centow. Ciekawe, jak taki przelicznik wygladalby w Polsce?
Roznice kulturowe
Pisalam o nich juz kiedys. Mrozy za nami i w powietrzu czuc wiosne. Co z tego, ze snieg wysokimi zaspami lezy jeszcze wszedzie. Ale jest cieplo- moge czasem wyjsc z domu bez czapki i rekawiczek.A jak pieknie zloci sie w sloncu! Ale dosc poezji. Wspominam czas, gdy snieg i mroz niemal paralizowal transport publiczny.
Wiadomosci z Polski – albo o Polsce
W calej Finlandii od dwoch tygodni utrzymuja sie bardzo niskie temperatury. Poranki budza sie w temperaturze miedzy -18 a -23, tak codziennie. W przedwczorajszym Helsingin Sanomat krociutka notka – w Polsce zmarlo z powodu zimna 200 osob. Slucham, gdy Fin mowi znad gazety, ale nie wierze.. Patrze wiec sama – owszem – z notki mozna wyczytac, ze od pierwszych mrozow w okresie od listopada do dzisiaj zmarlo dwie setki ludzi, ale w lutym – 29 osob. To brzmi juz nieco racjonalniej. Nie bylabym w stanie uwierzyc w tak wielkie liczby. Fin zastanawia sie – czy to dlatego, ze ludzie w Polsce nie sa przyzwyczjeni do mrozow i nie umieja sie odpowiednio ubrac??
O ubraniu – w notce za chwile..
Rekawiczki po finsku
Mowi sie, ze o waznosci zjawiska w danym spoleczenstwie swiadczy ilosc okreslen w jezyku na nie. Odpowiednie ubranie do temperatury jest niezwykle wazne w Finlandii, zeby przetrwac. Jednak zaskoczyla mnie ilosc w jezyku finskim okreslen na rekawiczki. Ogolne pojecie to käsineet. Nieco bardziej potocznie o rekawiczkach mozna mowic – hanskat, rekawiczki welniane – szczegolnie potrzebne teraz to lapaset, rekawiczki `z palcami` – sormikkaat, a na takie zwyczajne tylko `z kciukiem` mowi sie kinttaat.
Calkiem sporo okreslen, gdy po polsku mysli sie po prostu o rekawiczkach, czy nie?
DocPoint festival 25-31 stycznia
W tym roku to juz dziesiaty Docpoint. Krotka tradycja – dosc typowa w Helsinkach. W rece wpada mi juz na kilka tygodni przed festiwalem gazetka z programem. Tym razem nie ma gosci specjalnych z Polski. Ale jest cos innego `specjalnego` – wyjatkowego. Wybieramy sie bowiem na polsko-finska koprodukcje – czy moze byc lepsze polaczenie? Film o stoczni gdanskiej – `Zwyciezcy i zwyciezeni`. Wchodzimy do sali jako jedni z ostatnich, ale ktos jeszcze siada obok nas. Rozpoznaje rezysera we wlasnej osobie – Jarmo Jäskeläinen zajmuje miejsce obok mnie, a dalej – jego zona – Polka. Mam mozliwosc podsluchania krotkich rozmow, ktore prowadza na zmiane po polsku i po finsku. Odrobina podekscytowania. Po raz pierwszy w zyciu siedze obok rezysera filmowego na widowni ogladajac jego film.
Północna Karelia – 26-28 grudnia
Na drugi dzien po podrozy ciagle nie moge ochlonac z wrazenia. Podrozowanie po Finlandii to odkrywanie swiata na nowo. Rzadkosc zaludnienia w miejscach, do ktorych dotarlismy sprawia, że wydają się egzotyczne – nawet dla Finow . Polnocna Karelia – cel naszej podrozy – jest po Laponii i rejonie Kainuu najrzadziej zaludnionym obszarem Finlandii.
Rekordy
Miniony 2010 rok wydaje sie rokiem rekordow – przynajmniej w przyrodzie. Przed swietami slyszymy poruszajace wiadomosci o zblizaniu sie do rekordu wszech czasow w ilosci pokrywy snieznej w Helsinkach w grudniu. W grudniu `Laponia przeniosla sie na poludnie` – zasypane sniegiem drzewa w miescie przypominaly krajobraz Laponii, w ktorej w tym samym czasie bylo o polowe mniej sniegu, niz tu na poludniu. Na mysl przychodzil takze kraobraz Alaski – tak musza bowiem wygladac drogi – cale bielutenkie pod grubym sniegiem – na Alasce. Poprzedniej zimy zas rekordowo dlugo utrzymywala sie temperatura ponizej zera i snieg, ktorego ilosc w ciagu calej zimy byla najwieksza od `zaledwie` czterdziestu lat. Przy niskich temperaturach i niepodzielnie panujacym bialym kolorze w przyrodzie latwo zapomniec, ze takze latem doswiadczylismy rekordow – finskie lato 2010 bylo wyjatkowo gorace.
12 dni pozniej
6 grudnia Finowie swietuja dzien niepodleglosci. W tym roku przypadl on na poniedzialek i tego samego dnia spadla w Helsinkach taka ilosc sniegu, ze krajobraz w miescie zaczal przypominac krajobraz Laponii. Drogi przestaly chwilowo istniec, stawiajac drogowcow przed koniecznoscia podwojnej zaplaty – 100% premii za prace w dzien swiateczny. Plugi grzeznac przerazliwie w sniegu, rozsuwaly go jednak na pobocze, to jest po prostu na boki, choc zaspy nieuniknienie zwezaly nieco szerokosc jezdni.
Niemozliwe po finsku ?
Koniec roku jest czasem oczekiwania na najwazniejsza nagrode literacka w Finlandii – nagrode Finlandia. 18 listopada Finowie uslyszeli o czyms niemozliwym, a dokonanym przez osobe ze slowianska dusza. Niespelna 30-letnia Slowaczka Alexandra Salmela zdobyla nagrode literacka najwazniejszej gazety w Finlandii – Helsingin Sanomat oraz dostala nominacje do najwazniejszej nagrody literackiej Finlandia, za ksiazke `27 eli kuolema tekee taiteilijan` (27, czyli smierc czyni artysta).
Szczotki
Gratuluje sobie spostrzegawczosci. To juz moja druga zima, albo przynajmniej `pora sniegowa` w Helsinkach. Jednak gdy zorientowalam sie dopiero w mieszkaniu, ze na butach wnioslam do niego nieco sniegu, postanowilam przygladnac sie uwaznie klatce schodowej w naszym bloku. I co? – przed ani jednym mieszkaniem nie lezy zadna wycieraczka! Za to przed wejsciem do kazdej klatki schodowej, nieco z jego boku wystaja teraz spod sniegu szczotki. To jest taka para szczotek, pomiedzy ktorymi moze zmiescic sie but. W finskim zyciu codziennym szczotka wydaje sie pelnic szczegolna role. W kazdym mieszkaniu mozna znalezc solidna duza szczotke ryzowa z drewnianym uchwytem, sluzaca do szorowania podlog. Nie moze zabraknac w lazience takze staromodnego, moim zdaniem, wynalazku szczotki z dluga raczka do szorowania plecow. No i oczywiscie w kuchni – do zmywania naczyn. Na poczatku zycia w Finlandii trudno bylo mi przyzwyczaic sie do zmywania naczyn z jej pomoca, a nie gabki.. Przygladam sie jeszcze raz klatce schodowej. W srodku przy wejsciu jest jeszcze jedna szczotka z dlugim uchwytem. Ta odsnieze buty, gdy szczotki na zewnatrz zupelnie zasypie snieg i gdy przed drzwiami bedzie zupelnie bialo. To calkiem prawdopodobne, bo grubo na tydzien przed pierwszym dniem oficjalnej zimy – 1 grudnia- w Helsinkach tu i owdzie wyrosly zaspy.